Tot voor kort fietsten ze vooral voor hun plezier. Nu maken Egor Panchenko en Sergiy Illy uit Kyiv tochten met een missie. De één brengt eten en medicijnen rond en de ander legt de verwoesting vast als fotograaf.
'Russisch oorlogsschip, krijg de klere!'
Het is 23 maart als Egor Panchenko met zijn fietsvrienden over de achtbaans snelweg tussen Kyiv en Boryspil fietst. De E40 ten oosten van de Oekraïnse hoofdstad is verlaten. De groep fietsers draagt rugzakken met eten en medicijnen voor bewoners van Sulymivka in belegerd gebied. De matrixborden boven de snelweg geven geen verkeersinformatie aan, maar de laatste woorden van Oekraïnse grenswachten op Slangeneiland voordat ze bestookt werden door de Russische marine: 'Russisch oorlogsschip, krijg de klere!'
De fietsfanaat zou die dag 133 kilometer maken en op verschillende plekken hulpgoederen afleveren. 'Het was een fijne rit, want ik was niet alleen. Mijn kameraden waren sterk en dapper. We kwamen dichtbij het front, maar op de afgesloten snelweg en met de wind in de rug konden we onze missie snel voltooien.'
Een week eerder fietst Sergiy Illy met zijn camera op de rug door de stad om de sporen van het oorlogsgeweld vast te leggen. Hij stopt bij een verwoest appartementengebouw. Ruiten zijn gesprongen, de gevel is zwart geblakerd. Sergiy fotografeert een meisje met roze Mickey Mouse muts die bij haar vader op de arm zit. Ze kijkt beduusd in de camera.
Wielertrainer Egor Panchenko (36) en fotograaf Sergiy Illy (37) fietsten tot de Russische invasie van 24 februari vooral voor hun plezier. Egor werd aangestoken door het wielervirus toen zijn broer hem als achttienjarige jongen meevroeg op een fietstocht vanuit Kyiv naar Irpin. Later werd hij wielertrainer, die trainingsschema’s maakt ‘voor iedereen die sneller wil worden’.
Sergiy fietst al sinds zijn jeugd. Hoofdzakelijk op de racefiets, maar later ook op de crosser en gravelbike. Hij houdt van lange uitdagende tochten. Zijn beste dag op de fiets? 'Elke dag waarop ik acht uur of langer heb gereden, met na afloop een koud biertje.'
Sinds de Russen binnenvielen werd de fiets voor de twee een vehikel om zich in te zetten voor hun land. Aan het begin van de oorlog vroeg een fietsvriend Egor om diens 91-jarige oma eten en medicijnen te brengen. Toen hij de vrouw bezocht, was ze tot tranen toe geroerd. 'Dat raakte me zo diep dat ik sindsdien zoveel mogelijk mensen wil helpen.'
Hij plaatste een oproep op Facebook om geld te doneren. Dat heeft inmiddels zo’n 6000 euro opgeleverd, met giften uit landen als Nederland, Duitsland, Frankrijk, de Verenigde Staten en Canada. Zo’n twintig wielervrienden hebben zich als fietskoerier bij zijn netwerk aangesloten.
Sergiy, documentairemaker en fotograaf van beroep, sprong de eerste oorlogsdag op de fiets om vluchtende burgers in Kyiv te fotograferen. 'De stad was een grote verkeersopstopping geworden, dus op de fiets kon ik me beter door de stad bewegen.'
Sindsdien plaatst hij foto’s van de verwoesting op Facebook en Instagram. Hij verkoopt zijn beelden bovendien aan online en print media. 'Ik wil mijn land vertegenwoordigen en laten zien wat hier gebeurt. Rusland en Poetin maken een grote fout: ze storten hun land in de duisternis.' De fietsende fotograaf woont in het oosten van Kyiv, op slechts 10 kilometer van de verwoeste voorstad Irpin. Uitval van elektriciteit en internet bemoeilijken zijn werk. Vanwege scherven en rommel op de wegen moet hij oppassen waar hij fietst. 'Gelukkig rijd ik tubeless en heeft de sealant gaten in mijn banden gedicht.'
Het werk van de twee ‘oorlogsfietsers’ is riskant. Sergiy geeft als voorbeeld een brand die hij filmde na een raketinslag. 'Ik had niet door dat er elk moment munitie exploderen door de brand. Je kunt zeggen dat ik geluk heb gehad.'
Egor: 'Tijdens de eerste dagen van de oorlog waren sommige mensen zo bang dat ze me bedreigden met messen en vuurwapens. Op barricades nemen sommige soldaten hun geweer in de aanslag als ik ze benader. Bruggen waarover ik fiets, liggen bezaaid met mijnen.'
Of ze bang zijn geweest? Ja, zegt de fietskoerier, ‘sinds de eerste raket insloeg’. Maar als fietser in het gevaarlijke verkeer van Kyiv riskeer je sowieso elke dag je leven, relativeert hij. De fotograaf zegt dat de angst na weken van oorlog is weggezakt. 'Ik ben inmiddels gewend aan het constante geluid van explosies. De angst dat de volgende raket mijn huis zal raken is weg, hoewel het gevaar niet is geweken.'
Het fietsen geeft Egor een gevoel van vrijheid in oorlogstijd. 'Fietsen is voor mij pure vrijheid. Het is de beste manier om je vrij te voelen.' Sergiy wil van zijn foto’s een documentaire reeks maken, als onderdeel van een expositie of een boek.
De koerier is trots dat hij een bijdrage kan leveren met het rondbrengen van eten en medicijnen. 'Dit is meer dan gewoon zin geven aan je leven. Dit is een missie.' Ook de fotograaf wil doorgaan met dit werk tot het einde van de oorlog. 'Ik wil dit historische pad voor mijn land en volk vastleggen, ons pad naar vrijheid en democratie.'
Bekijk hier de strava activiteit van Egor waarin hij kilometers over de verlaten snelweg rijdt.
